بررسي رابطه فقه و اخلاق
الموضوعات : Ethics and Islamic Educationنسرین سنجابی 1 , عليرضا شكربيگي 2
1 - دانشگاه پيام نور
2 - دانشگاه پيام نور
الکلمات المفتاحية: اخلاق, علم فقه, فقه الاخلاق, ارتباط فقه و اخلاق.,
ملخص المقالة :
انسان تنها مخلوق خداوند است که با توجه به اختیارش، برای رسیدن به سعادت وکمال نیاز به قانون و برنامه ای جامع دارد که با توجه به همه ابعاد وجودیش بتواند او را به غایت برساند. فقه و اخلاق مجموعه ای از قوانین را تشکیل میدهند که واضع آنها خداوند بوده و با توجه به تمام ابعاد وجودی انسان و افعال اختیاری اوآنها را وضع کرده است. بدین جهت از اهمیت وجایگاه خاصی برخوردار می باشند. در مورد رابطه اخلاق با فقه سه صورت قابل تصور است: تمایز اخلاق وفقه ، تعارض اخلاق وفقه و مکمل بودن اخلاق وفقه. با بررسی های انجام شده رابطه سوم بین این دو علم صحت دارد و دراثبات آن می توان به دلایلی اشاره کرد: از جمله این که اخلاق مبتنی برفقه است زیرا تصفیه درون بدون اصلاح برون امکان پذیر نیست و این که اخلاق با اعتقادات انسان رابطه مستقیم واز جهتی با فقه ارتباط غیر مستقیم دارد و نیز ذکر آموزه های اخلاقی در کنار احکام فقهی بهترین ضمانت اجرایی برای عمل به احکام فقهی است. برای بررسی رابطه این دو علم بایکدیگر از آن جایی که نیاز به اطلاعاتی در مورد آن ها بوده ابتدا به ذکر مقدماتی در ارتباط با موضوع ،روش وغایت این دو علم و در مرحله بعد به بررسی رابطه این دو علم پرداخته شده است.
قرآن مجید
الهامی، داوود، (1379) ، «قلمرو اخلاق و حقوق»، درس هایی از مکتب اسلام، شماره 442.
الهامي، داوود، (1379). «اثر متقابل فقه و اخلاق در یکدیگر»، مجله درس هایی از مکتب اسلام، شماره469.
بهشتی، احمد،(1377). «فلسفه فقه»، مکتب اسلام، سال37، شماره1.
پاك نژاد، خداكرم،(1386). «درآمدی بر فقه مدیریت، موضوع علم فقه چیست؟»، فصلنامه مدیریت در اسلام(نخل شهدا)، سال چهارم، شماره 10
جنتی، محمد ابراهیم، (1373)، ادوارفقه و کیفیت بیان آن، تهران، انتشارات کیهان.
جوادی آملی،عبدالله،(1384). تفسیر موضوعی قرآن کریم مراحل اخلاق در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ چهاردهم، جلدچهارم.
حیدری، علی نقی،(1384)، اصول استنباط، ترجمه سید عباس زراعت کار و حميد مسجدسرایی، قم، انتشارات حقوق اسلامی، چاپ چهارم.
حرعاملی، محمد، (1411). وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت الاحیاءالتراث، چاپ اول، جلد ششم و دوم.
دهخدا، علی اکبر،(1385). لغت نامه ، زیر نظر دکتر سید جعفر شهیدی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، جلد پنجم.
دیلمی، احمد و مسعود آذربایجانی، (1379)اخلاق اسلامی، بی جا، انتشارات معارف.
ذاکری، علی اکبر،(1374)، «علم اخلاق در حوزه»، ماهنامه حوزه، شماره 68و69 خرداد و تیر.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد،(1385) المفردات فی غریب القرآن، ترجمه غلامرضا خسروی، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ سوم.
زبیدی، محمدمرتضی،(بي تا) تاج العروس من جواهرالقاموس، بیروت، دارمکتبه الحیاء.
شب خیز، محمد رضا،(1392) اصول فقه دانشگاهی، قم، نشر لقاء.
شریفی، عنایت الله،(1382)، «فقه و اخلاق»، فصلنامه قبسات، سال چهارم، شماره 28.
شریفی، عنایت الله، (1377).فقه و اخلاق، ( پايان نامه). سطح چهار حوزه، استاد راهنما دکتر احمد بهشتی.
شفيعي، اعظم،( 1392) ،بررسي رابطه فقه و اخلاق، انتشارات امير كبير، چاپ دوم.
شهابی، محمود،(1354) ادوارفقه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
شهيد ثاني، حسن بن زين الدين،(1377) معالم الدين و ملاذ المجتهدين، قم، مكتبه الداوري، چاپ چهارم، جلد دوم.
طباطبائی، محمدحسین،(1363) تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپششم، جلد چهارم.
طوسی، نصیرالدین، (1360)اخلاق ناصری، بی جا، انتشارات خوارزمی.
عاملی، زین الدین بن علی،(1374) معالم الدین، ترجمه علی شیروانی، قم، انتشارات دارالفکر، چاپ اول.
فیض کاشانی، محسن، (1377).اخلاق حسنه، ترجمه محمد باقر ساعدی، بی جا، انتشارات پیام عدالت، چاپ سوم.
فیض، علیرضا، (1385). مبادی فقه و اصول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هجدهم.
فیومی، احمد بن محمد بن المقری، (1405). مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبری للرافعی، قم، موسسه دارالهجره .
گروه فقه،(1376)، «پیوند فقه و اخلاق»، فصلنامه اندیشه حوزه، سال سوم، شماره 1.
مصباح یزدی، محمدتقی،(1384). اخلاق در قرآن، تحقیق و نگارش محمد حسین اسکندری، قم، مرکز انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ اول.
_____، فلسفه اخلاق، (1382). تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم.
مطهری، مرتضی، (1361) آشنایی با علوم اسلامی(سه جلد)، تهران، انتشارات صدرا، چاپ اول.
_____،(1373). فلسفه اخلاق، تهران، انتشارات صدرا، چاپ چهاردهم.
مظفر، محمدرضا( 1379)، اصول الفقه، مؤسسه مطبوعاتي اسماعيليان، چاپ دهم،
مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، ج1، نرم افزار کتابهای اسلامی اینترنت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، موسسه خدمات کامپیوتری نور.
_____، (1385).دایره المعارف فقه مقارن، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، چاپ اول.
میراحمدی زاده، مصطفی، رابطه فقه و حقوق، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1380.
نراقی، ملا محمد مهدی، (1385). جامع السعادات، ترجمه کریم فیضی، قم، انتشارات قائم آل محمد، چاپ اول..