بررسی انتقادی الهیات فیزیکالیستی سلفی در مساله صفات خبری

ملخص المقالة :

فهم سلفیان در مساله صفات خبری بشدت بر معرفت حسی استوار است و این نکته متاثر از روش معرفت شناختی آنان همچون ظاهرگرایی ، عدم توجه به تاویل و نفی ادراک عقل در کلیات است که بدون درنظرگرفتن آسیب های موجود در شناخت حسی ، زمینه تفسیر انحرافی در آموزه های الهیاتی و بخصوص فهم صفات الهی را فراهم ساخته است ؛ جسمانیت و باور به رویت حسی خداوند پبامد خطای در فهم صفات خبری است . این نگره سلفیان برخاسته از یک پایگاه معرفت شناختی حس گرایانه است که ایشان را همسو با فیزیکال ها قرار می دهد؛ در نگاه فیزیکالیسم به عنوان یک جریان طبیعت گرا همه چیز و نه فقط ماده قابل تقلیل به خواص فیزیکی است و هر گونه دانستنی را می‌توان به شکل اظهاراتی درباره اشیاء فیزیکی بیان کرد . ابن تیمیه به عنوان معمار تفکر سلفی ، حس را تنها راه شناخت واقع خارجی می‌دانست بدین معنی که هر چه غیر محسوس و قابل تخیل نباشد معدوم است. این مقاله کوشیده است تا به این پرسش پاسخ دهد که آیا فهم سلفیان از صفات خبری نوعی از الهیات فیزیکالیستی نیست ؟ در این جستار تلاش می شود تا با تامل در ماهیت الهیات فیزیکالیستی ، فهم سلفیان و بخصوص ابن تیمیه از صفات خبری بررسی شده و تقلیل آن به امور مادی و برگرداندن آن به پدیده های محسوس را یک تبیین فیزیکالیستی دانسته و آن را مورد نقد قرار دهد ارايه دهد.

المصادر:

• قرآن کریم 1. ابن ابی یعلی ،‌ ابو الحسين محمد بن محمد(بی تا)، طبقات الحنابله،‌ بیروت،‌ دارالمعرفه.
2. ابن تیمیه ، احمد بن‌عبدالحلیم(1409) ، قاعدة جليلة في التوسل و الوسيله، مصر، لينه
3. ابن تیمیه ، احمد بن‌عبدالحلیم(1425)، الفتوى الحموية الكبرى، الریاض،‌ دار الصميعي
4. ابن تیمیه ، احمد بن‌عبدالحلیم(1999) ، العقيدة الواسطية: اعتقاد الفرقة الناجية المنصورة إلى قيام الساعة أهل السنة والجماعة، الریاض، أضواء السلف
5. ابن تیمیه ، احمد بن‌عبدالحلیم،(۱۴۱۶) ، مجموع الفتاوی ، المدینه المنوره، مجمع الملك فهد لطباعة المصحف الشريف
6. ابن تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (1392)، الإكليل في المتشابه والتأويل(مجموعة الرسائل‌ الکبری)‌؛ بیروت‌،‌دارالایمان
7. ابن تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (1397)، شرح حديث النزول ، بیروت، المكتب الإسلامي
8. ابن تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (1406)، منهاج السنة النبوية ، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية
9. ابن تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (1411)، درء تعارض العقل والنقل ، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، المملكة العربية السعودية
10. ابن تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (1433)، الجواب الباهر في زوار المقابر، الریاض ، مکتبه دارالمنهاج
11. ابن تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم(1392)، بیان تلبیس الجهمیه (الرد علی اساس التقدیس)، مکه المکرمه، مطبعه الحکومه
12. ابن تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم(1427)، الصفديه، بیروت:‌المکتبه العصریه
13. ابن تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم(1995)، الایمان، بیروت: دارالکتب العلمیه
14. ابن تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (۱۹۴۹)، الرد علی المنطقیین، بمبئی
15. ابن حجر الهیتمی، أحمد بن محمد(1409)، أشرف الوسائل إلى فهم الشمائل، بیروت،‌ دارالکتب العلمیه
16. ابن حجر الهیتمی، أحمد بن محمد(1409)، الفتاوی الحدیثیه، بیروت ،‌ دارالفکر
17. ابن‌سينا(1404)، التعليقات، تصحيح عبدالرحمن بدوى، قم، مركز النشر التاسع المكتب الاعلام الاسلامى
18. ابن‌قيم الجوزیه، محمد بن ابی‌بکر(بی تا)؛ الصواعق المرسله على الجهمية والمعطلة؛ ریاض: دار العاصمة
19. اتو نویرات (1374)، فیزیکالیسم ، ترجمه علی مرتضویان ، نشریه ارغنون ، شماره 7 ص ۳۳۶ – ۳۳۷
20. اشعرى، ابوالحسن(1975)، الابانه عن اصول الديانه، مدينه
21. امیراحسان کرباسی زاده/ حسن امیری آرا (۱۳۹۹)، ابهام درمتافیزیک طبیعی شده / جاويدان خرد،شماره۳۸.
22. بن عاشور ، محمد الطاهر بن محمد(1984)، التحرير والتنوير «تحرير المعنى السديد وتنوير العقل الجديد من تفسير الكتاب المجيد» ، تونس، الدار التونسية للنشر
23. بیکران بهشت، حامد(۱۴۰۱)، طبیعت گرایی یا مضمون هستی شناختی؟ فیزیکالیسم و ذهنیت بنیادی: یک رویکرد تاریخی، پژوهش های فلسفی ، شماره 38 ، ص ۱۶۱
24. جوادی آملی، عبدالله(1387)، معرفت شناسی در قرآن، قم، اسراء، ۱۳۸۷
25. حسین زاده، محمد(۱۳۹۴)، معرفت‌شناسی در قلمرو گزاره‌های پسین، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی .
26. زکی نجیب محمود(۱۴۱۴)، موقف من المیتافیزیقا، القاهرة، دارالشروق،
27. سامی النشار(بی تا)، نشأة الفکر الفلسفی فی الاسلام، قاهره، دارالمعارف.
28. ﺳيد ﻣﺮتضي ؛ رسائل الشريف المرتضي، قم ، دار القرآن الكريم
29. سیوطی، جلال الدين عبد الرحمن بن محمد(1408) ، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: المكتبة العصرية.
30. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم(1364)، الملل والنحل، قم: الشریف الرضی.
31. شیخ صدوق، محمد بن على‏ بن بابویه (۱۴۰۱)، التوحید، قم ، مؤسسة النشر الإسلامي.
32. شيرازي، صدرالدين محمّد(بی تا)، الحكمة المتعالية في الاسفارالعقلية الاربعة، قم، مصطفوي.
33. طباطبایي، محمدحسين(1396) ، قرآن در اسلام؛ قم، بوستان کتاب.
34. طباطبایي، محمدحسين(1984)، الميزان فى تفسير القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسين حوزه علميه،
35. العثیمین، محمد بن صالح (1421)؛ القواعد المثلى في صفات الله وأسمائه الحسنى، المدينة المنورة، الجامعة الأسلامية .
36. العثیمین، محمد بن صالح (1422)، عقيدة أهل السنة والجماعة، المدينة المنورة، الجامعة الأسلامية.
37. العثیمین، محمد بن صالح(1413)، مجموع فتاوى ورسائل، دار الوطن .
38. العیاشی ، محمد بن مسعود(1380) ، تهران،‌ المطبعة العلمية.
39. غفاری، ابوالحسن(۱۳۸۱)، زمان و مکان در معرفت شناسى کانت و هگل، فصلنامه معرفت، شماره ۶۱، صفحات۴۵ – ۴۹.
40. فخر رازی ، ‌محمد بن عمر(1406)، قاهره، مکتبة الکلیات الأزهریة .
41. قاضی عبدالجبار(۱۴۲۲)، شرح الاصول الخمسه، بیروت، دار إحياء التراث العربي.
42. محمد عبدالرزاق اسود(1429)، الإتجاهات المعاصرة في دراسة السنة النبوية في مصر وبلاد الشام ، دمشق‌،‌دارالکلم الطیب.
43. مقبول احمد، صلاح الدین(1412)، دعوه شیخ الاسلام ابن‌تیمیه و أثرها على الحركات الإسلامية المعاصرة وموقف الخصوم منها ، الکویت ،‌ دار ابن الاثیر.
44. نخبة من العلماء(1421) ؛ أصول الإيمان في ضوء الكتاب والسنة؛ المملكة العربية السعودية، وزارة الشؤون الإسلامية والأوقاف والدعوة والإرشاد
45. النووي، یحیی بن شرف (1392)، شرح صحيح مسلم؛ بیروت، دار إحياء التراث العربي.
46. یوستوس هارتناک(۱۴۰۱)، فلسفه کانت، ترجمه غلامعلى حدّاد عادل، تهران ، هرمس.
47. یوسف کرم(1390)، فلسفه کانت (و نقد و بررسی آن) به ضمیمه مقایسه‌ای بین‌ برهان صدیقین و انتولوژی، ترجمه محمد محمدرضائی، تهران ، موسسه بوستان کتاب.