ایجاد و توجیه مسئولیت شرکت مادر در پی بروز ورشکستگی ظاهری
الموضوعات : Commercial law
1 - دانش آموخته حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه شاهد تهران، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: منع تقلب, سود موهوم, شرکت مادر, شرکت تابعه, ورشکستگی به تقلب, خرق حجاب, رویه قضایی, تزریق سود, دارا شدن بلاجهت, اصل جبران کامل خسارت,
ملخص المقالة :
امروزه شرکت های هلدینگ با جذب اشخاص برای سهامداری باعث می شوند که شرکت هایی تاسیس شوند که ماهیت صحیح داشته باشند و شرکت های تابعه ای هم ذیل آنها کنترل شوند ولی برای سود آوری نامشروع ایجاد شوند . این تاسیس ، با معامله اشخاص ثالث و جذب سود و افزایش سرمایه باعث می شود که ارکان اصلی شرکت در پوشش شخصیت شرکت ، جذب منافع موهوم را داشته باشد و با تزریق فوری سود به شرکت های تابعه اش ، خود را ورشکسته نشان دهد . این ارتباط شرکت مادر که در راس هلدینگ قرار دارد با شرکت های تبعه ، ارتباط اقتصادی و مدیریتی است که امکان کنترل در قبال وابستگی شرکت تبعه را برای شرکت مادر فراهم می کند و توان کنترل و سهیم شدن ، قدرت مسئولیت آوری را برای شخصیت شرکت مادر را به همراه خود می آورد تا در صورت قالب یافتن عنصر مجرمانه با دخالت شرکت تبعه ، بتوان با زائل کردن شخصیت های مستقل شرکتی ، مطابق نظریه نمایندگی ، جبران خسارت مجرمانه و تحمیل کیفر را بر عناصر اصلی مسبب و فعال شرکت بار کرد . هر حقی که استیفاء می شود ، تکلیف ایجابی و سلبی را همراه خود دارد ؛ در نتیجه ، با جلب منفعت از سوی اصیل واقعی (شرکت مادر) باعث عهده دار شدن مسئولیت و منع سوء استفاده ار حق برای شرکت مادر می شود . اولا وحدت منفعت و مالکیت از جانب شرکت مادر و تابعه و ثانیاً ، مطابق اصل منع تقلب و دارا بودن حسن نیت در اثر نسبی بودن قراردادها باعث می شود تخطی شرکت تابعه و یا شرکت مادر ، تعهد به پای مسبب اصلی جلب منفعت و طرف قرارداد متعامل قرار گیرد . بررسی نوع این ورشکستگی و سیر جذب و تزریق سود و امکان تحقق مسئولیت بر ارکان این شرکت ها ، بالاخص مدیران ، محل بحث و مطالعه ما از حیث نظری و رویه ای است .
شیخ انصاری ، مرتضی ، بی تا ، فرائد الاصول ، جلد 4 ، قم : انتشارات مجمع الفکر الاسلامی
شیخ انصاری ، مرتضی (1428) ، فرائد الاصول ، جلد 3 ، قم : انتشارات مجمع الفکر الاسلامی
اسکینی ، ربیعا (1394) ، حقوق تجارت ، شرکت های تجاری ، جلد 2 ، ش چاپ ، تهران : انتشارات سمت
صقری ، محمد (1393) ، حقوق بازرگانی ، شرکت ها ، جلد 1 و 2 ، چاپ اول ، تهران : شرکت سهامی انتشار
صقری ، محمد (1376) ، حقوق بازرگانی ، ورشکستگی نظری و عملی ، چاپ اول ، تهران : شرکت سهامی انتشار
معتمدی ، جواد (1400) ، درسنامه جامع حقوق تجارت ، چاپ دوم ، تهران : انتشارات اندیشه ارشد
کاویانی ، کوروش (1396) ، نقد آراء ورشکستگی ، چاپ اول ، تهران : انتشارات مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه
کاتوزیان ، ناصر (1400) ، دوره حقوق مدنی ، عقود معین ، جلد 4 ، چاپ چهارم ، تهران : انتشارات گنج دانش
متین ، احمد ، بی تا ، مجموعه رویه قضایی ، تهران : چاپخانه هاشمی
آرشیو حقوقی کیهان ، مجموعه رویه قضایی ( آراء هیات عمومی دیوان عالی کشور ، مجموعه های سال 1342 الی 1350 ، قسمت آراء مدنی
مراغی ، سید میر عبد الفتاح (1417) ، العناوین الفقهیه ، جلد 1 ، قم : موسسه نشر اسلامی
دمرچیلی ، محمد و همکاران (1402) ، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی ، چاپ سی ام ، تهران : انتشارات دادستان
بجنوردی ، میرزا حسن ، 1419 ق ، القواعد الفقیه ، جلد 3 ، چاپ اول ، قم : نشر الهادی
طوسی ، عباس (1393) ، تحلیل اقتصادی حقوق شرکت ها ، چاپ اول ، تهران ، انتشارات شهر دانش
صفایی ، سید حسین و رحیمی ، حبیب الله (1401) ، مسئولیت مدنی(الزامات خارج از قرارداد) ، چاپ هفدهم ، تهران : انتشارات سمت
کاتوزیان ، ناصر (1385) ، مقدمه علم حقوق ، چاپ پنجاه و دوم ، تهران : شرکت سهامی انتشار
کاتوزیان ، ناصر (1385) ، فلسفه حقوق : جلد اول ، چاپ چهارم ، تهران : شرکت سهامی انتشار
ملک محمدی ، شیرین و اسکینی ، ربیعا (1402) ، «مبانی نظری مسئولیت های شرکت مادر در موارد ورشکستگی شرکت های تابعه» ، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر دانشگاه تبریز ، دوره 14 ، ص34_ص60
فیضی چکاب ، غلام نبی و بنایی اسکویی ، مجید و موسوی ، محمد (1399) ، «اجرای قاعده اصیل واقعی در شرکت های مادر و تابعه : مطالعه تطبیقی در حقوق آمریکا ، فقه امامیه و حقوق ایران » ، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب ، شماره سوم ، از ص151 _ ص182
جنیدی ، لعیا و زارع ، ملیحه (1394) ، « اعمال قاعده خرق حجاب شخصیت حقوقی بر مدیران ؛ تحلیل مسئولیت مدیران شرکت های سرمایه در قبال دیون پرداخت نشده شرکت » ، مطالعات حقوق تطبیقی دانشگاه تهران ، دوره 6 ، ص85 _ ص105
رضائی ، علی (1396) ، « مسئولیت شرکت مادر در قبال شرکت تابعه ؛ مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه ، بلژیک و ابران ، مطالعات حقوق تطبیقی ، دوره 8 ، ص 151_ص177
رحمدل ، منصور (1383) ، «ورشکستگی به تقلب » ، مجله پژوهش های حقوقی شهر دانش ، شماره 6 ، ص155_ص173
سلیمان زاده ، سمیرا (1401) ، «خرق حجاب شخصیت حقوقی شرکت ، مبانی و آثار» ، نشریه نقد و تحلیل آراء قضائی ، شماره 2 ، ص316_ص337
انوری ، سید محسن (1345) ، «ورشکستگی در حقوق ایران» ، دکتری حقوق خصوصی ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
References
Ansari, Morteza. (n.d.). Farāʾid al-uṣūl [The pearls of principles], Vol. 4. Qom: Majmaʿ al-Fikr al-Islami Publications. [in Arabic]
Ansari, Morteza. (1428 AH). Farāʾid al-uṣūl [The pearls of principles], Vol. 3. Qom: Majmaʿ al-Fikr al-Islami Publications. [in Arabic]
Askini, Rabia. (1394). Ḥoqūq-e tejarat: Sherkat-hā-ye tejārī [Commercial law: Business corporations], Vol. 2, nth ed. Tehran: SAMT. [in Persian]
Saqeri, Mohammad. (1393). Ḥoqūq-e bāzargānī: Sherkat-hā [Commercial law: Companies], Vols. 1–2, 1st ed. Tehran: Sherkat-e Sahami-ye Enteshar. [in Persian]
Saqeri, Mohammad. (1376). Ḥoqūq-e bāzargānī: Varshakastegī-ye nazarī va ʿamalī [Commercial law: Theoretical and practical bankruptcy], 1st ed. Tehran: Sherkat-e Sahami-ye Enteshar. [in Persian]
Moʿtamedi, Javad. (1400). Darsnāme-ye jāmeʿ-e ḥoqūq-e tejarat [Comprehensive textbook of commercial law], 2nd ed. Tehran: Andisheh-ye Arshad Publications. [in Persian]
Kaviani, Kourosh. (1396). Naqd-e ārā-ye varshakastegī [Critique of bankruptcy decisions], 1st ed. Tehran: Press and Publications Center of the Judiciary. [in Persian]
Katouzian, Nasser. (1400). Dore-ye ḥoqūq-e madanī: ʿOqūd-e moʿayyan [Civil law series: Nominated contracts], Vol. 4, 4th ed. Tehran: Ganj-e Danesh Publications. [in Persian]
Matin, Ahmad. (n.d.). Majmūʿe-ye roye-ye qazāʾī [Collection of judicial precedents]. Tehran: Hashemi Printing House. [in Persian]
Arshiv-e Ḥoqūqī-ye Keyhān [Keyhan Legal Archive]. (n.d.). Majmūʿe-ye roye-ye qazāʾī (ārā-ye hayʾat-e ʿomūmī-ye Divān-e ʿĀlī-ye Keshvar, majmūʿehā-ye sāl 1342 elā 1350, ghesmat-e ārā-ye madanī) [Collection of judicial precedents (decisions of the General Assembly of the Supreme Court, collections 1963–1971, civil decisions section)]. [in Persian]
Maraghi, Seyyed Mir ʿAbd al-Fattāḥ. (1417 AH). al-ʿAnāwīn al-fiqhiyya [Jurisprudential topics], Vol. 1. Qom: Muʾassese-ye Nashr-e Eslami. [in Arabic]
Damarchili, Mohammad, et al. (1402). Qānūn-e tejarat dar nazm-e ḥoqūqī-ye konūnī [The Commercial Code in the current legal order], 30th ed. Tehran: Dadestān Publications. [in Persian]
Bejnordi, Mirza Hasan. (1419 AH). al-Qawāʿid al-fiqhiyya [Jurisprudential rules], Vol. 3, 1st ed. Qom: al-Hadi Publishing. [in Arabic]
Tusi, Abbas. (1393). Taḥlīl-e eqteṣādī-ye ḥoqūq-e sherkat-hā [Economic analysis of company law], 1st ed. Tehran: Shahr-e Danesh Publications. [in Persian]
Safaʾi, Seyyed Hossein, & Rahimi, Habibollah. (1401). Masʾūlīyat-e madanī (alzāmāt-e khārej az qarārdād) [Civil liability (non-contractual obligations)], 17th ed. Tehran: SAMT. [in Persian]
Katouzian, Nasser. (1385). Moqaddame-ye ʿelm-e ḥoqūq [Introduction to legal science], 52nd ed. Tehran: Sherkat-e Sahami-ye Enteshar. [in Persian]
Katouzian, Nasser. (1385). Falsafe-ye ḥoqūq, Vol. 1 [Philosophy of law, Vol. 1], 4th ed. Tehran: Sherkat-e Sahami-ye Enteshar. [in Persian]
Malek Mohammadi, Shirin, & Askini, Rabia. (1402). “Mabānī-ye nazarī-ye masʾūlīyat-hā-ye sherkat-e mādar dar mavāred-e varshakastegī-ye sherkat-hā-ye tābeʿe” [Theoretical bases of parent company liabilities in cases of subsidiaries’ bankruptcy]. Moṭāleʿāt-e Ḥoqūq-e Taṭbīqī-ye Moʿāṣer-e Dāneshgāh-e Tabriz [Contemporary Comparative Law Studies, University of Tabriz], Vol. 14, pp. 34–60. [in Persian]
Feizi Chekab, Gholam-Nabi, Banaei Askui, Majid, & Mousavi, Mohammad. (1399). “Ejrā-ye qāʿede-ye aṣīl-e vāqeʿī dar sherkat-hā-ye mādar va tābeʿe: motāleʿe-ye taṭbīqī dar ḥoqūq-e Amrikā, feqh-e Emāmīya va ḥoqūq-e Irān” [Application of the “real principal” rule in parent and subsidiary companies: A comparative study in U.S. law, Imami fiqh and Iranian law]. Faslnāme-ye Pajoohesh-e Taṭbīqī-ye Ḥoqūq-e Eslām va Gharb [Comparative Research Quarterly on Islamic and Western Law], No. 3, pp. 151–182. [in Persian]
Jonidi, Laʿya, & Zareʿ, Maliheh. (1394). “Aʿmāl-e qāʿede-ye kharq-e ḥijāb-e shakhṣīyat-e ḥoqūqī bar modīrān: taḥlīl-e masʾūlīyat-e modīrān-e sherkat-hā-ye sarmāye dar qebāl-e diyūn-e pardākht-nashode-ye sherkat” [Application of the doctrine of piercing the corporate veil to directors: Analysis of the liability of directors of capital companies for unpaid company debts]. Moṭāleʿāt-e Ḥoqūq-e Taṭbīqī-ye Dāneshgāh-e Tehrān [Comparative Law Studies, University of Tehran], Vol. 6, pp. 85–105. [in Persian]
Rezaei, Ali. (1396). “Masʾūlīyat-e sherkat-e mādar dar qebāl-e sherkat-e tābeʿe: motāleʿe-ye taṭbīqī dar ḥoqūq-e Farānseh, Beljik va Irān” [Liability of the parent company vis-à-vis the subsidiary: A comparative study in French, Belgian and Iranian law]. Moṭāleʿāt-e Ḥoqūq-e Taṭbīqī [Comparative Law Studies], Vol. 8, pp. 151–177. [in Persian]
Rahmdel, Mansour. (1383). “Varshakastegī be taqallob” [Fraudulent bankruptcy]. Majalle-ye Pajoohesh-hā-ye Ḥoqūqī-ye Shahr-e Danesh [Journal of Legal Studies, Shahr-e Danesh], No. 6, pp. 155–173. [in Persian]
Soleymānzādeh, Samira. (1401). “Kharq-e ḥijāb-e shakhṣīyat-e ḥoqūqī-ye sherkat: mabānī va āthār” [Piercing the corporate veil: Foundations and effects]. Nashriye-ye Naqd va Taḥlīl-e Ārā-ye Qazāʾī [Journal of Critique and Analysis of Judicial Decisions], No. 2, pp. 316–337. [in Persian]
Anvari, Seyyed Mohsen. (1345). “Varshakastegī dar ḥoqūq-e Irān” [Bankruptcy in Iranian law]. PhD thesis in Private Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran. [in Persian]